Бүгінгі шолуда: Әлемде алғаш рет адам эмбрионына химиялық операция жасалды. Жасы келген адам ағзасының салмақ қосуға бейімділік себебі белгілі болды. Ми ұйқы кезінде де жаңа ақпарат қабылдай алады. Сүт безі рагын анықтаудың жаңа әдісі табылды.
Ғалымдар генетикалық ауруды жою үшін алғаш рет адам эмбрионына химиялық операция жасады. Зерттеу туралы мақала Protein and Cell ғылыми журналында жарияланды.
Сунь Ятсен университетінің ғалымдары үш миллиард белгіден тұратын генетикалық кодтағы қателікті түзеді. Олар ДНҚ-сында мутация бар зертханада өсірілген эмбрионға операция жасады. Ғалымдар жаңа технология басқа да генетикалық ауруларды емдеуге сеп болады деп болжап отыр.
Генетикалық кодтағы бір ғана өзгеріс адам өміріне аса қауіпті қан ауруы – бета-талассемияға әкеледі. Қытай ғалымдары ДНҚ-ны сканерлеп, қателікті тауып, кемістікті түзеді.
«Біз бірінші болып эмбрионның генетикалық ауруын емдедік. Зерттеу бета-талассемия ғана емес, басқа да генетикалық ауруларды емдеу үшін жаңа мүмкіндіктер ашудың алғышарты болады. Бұл әдіс балаларды тұқым қуалайтын аурулардан емдеуге де көмектесе алады», дейді ғалымдар.
Гарвард университетінің профессоры Дэвид Лиу қытай ғалымдарының еңбегін химиялық хирургияға жатқызды. Оның айтуынша, бұл әдістің жанама әсері өте аз және технологиясының нақтылығы жоғары..
Жасы келген адамның салмақ қосуға бейімділігіне не әсер етеді?Қартайғанда адамның тез салмақ қосатынын байқауға болады. Тіпті, жас кезінде арық болса да, уақыт өте келе ол қалпынан айырылуы да мүмкін. Сонымен қатар қарттарға арықтау қиынға соғып жатады. Оның себебін анықтауға тырысқан ғалымдардың мақаласы Nature ғылыми журналында жарияланды.
Йель университеті ғалымдарының айтуынша, уақыт өте келе адам ағзасының толықтыққа бейім болу себебі иммунитеттің төмендеуіне байланысты болады.
Мақалада имун клеткалары адамдардың барлығында болатыны, ал майдағы макрофаг атты клеткалар инфекцияға жауап беретіні айтылған. Ғалымдар зерттеу арқылы адам қартая бастағанда артық май туралы дабыл қағатын клеткалар уақыт өте жұмысын бәсеңдететінін анықтады.
Ғалымдар алдымен жүйке жүйесінің май клеткаларымен ақпарат алмасатыны туралы зерттеген. Яғни, май қабатындағы гормон мидағы гипоталамусқа әсер еткен соң май клеткаларына артық липидтерді жою туралы команда беріледі. Ал мактрофагтар май қабаты мен нейрондар арасындағы байланысты нашарлатады. Мақалада айтылғандай, иммун клеткалары адам қартайғанда миға артық майды жою туралы сигнал беретін нейромедиаторларды жояды.
Мақала соңында авторлар иммунитет жастық шақта майды жоя алмаса да, уақыт өте келе арықтауға кедергі жасауы мүмкін екенін айтады.
Ұйықтап жатып та жаңа ақпарат қабылдауға боладыҰйықтап жатқан кезде ми тек ескіні есте сақтап қана қоймайды, сонымен қатар жаңа ақпаратты да қабылдай алады. Бұл туралы ғалымдар зерттеуі Nature Communications журналында жарияланды.
Ұйқы кезінде есте сақтау қабілеті жақсаратыны, есте сақтау қабілеті қысқа мерзімдіден ұзақ мерзімді түрге өтетіні белгілі. Жақында нейробиологтар жаңа зерттеу барысында ұйқы кезінде ми жаңа ақпаратты қабылдай алатынын дәлелдеді.
Бұған дейін Томас Андриллон мен оның әріптестері ұйқыптап жатқанда ми музыканы еститінін, ұйқының әр деңгейінде әртүрлі қабылдайтынын анықтаған болатын. Енді ғалымдар ұйқы кезінде естіген нәрсе ұзаққа сақталуы мүмкін бе, соны анықтауға тырысты.
Тәжірибе барысында ұйқыдағы адамдарға белгілі бір уақыттан соң пайда болатын дыбыстары бар үнтаспа қойып, ұйықтап жатқан адамдарды электроэнцефалография арқылы бақылаған. Зерттеушілер анықтағандай, REM-ұйқы кезінде естіген нәрсе адам есінде қалатын болып шықты. Авторлардың айтуынша, осы деңгейде мида жаңа ақпаратты қабылдау кезінде болатын толқындар байқалған.
Сүт безі рагын анықтаудың жаңа әдісі табылдыМанчестер университетінің зерттеушілері сүт безі рагының пайда болу қаупін дұрыс анықтау мастэктомияның алдын алуға септігін тигізеді деп есептейді. Олардың айтуынша, қан мен сілекей талдауы арқылы сүт безі рагының пайда болуына әсер ететін 18 генетикалық вариацияны анықтауға болады. Ғалымдар бұл тест аталған аурудың диагностикасында үлкен жетістік болады дейді.
Алдымен Манчестердегі Сент Мэри және Уизеншоу ауруханаларында отбасында сүт безі рагымен ауырған жақындары бар әйелдер BRCA1 және BRCA2 генінің мутациясына анализ тапсырады. Аталған тест бойынша зерттеуді басқаратын профессор Гарет Эванстың айтуынша, BRCA генінде мутация бар әйелдерде сүт безі рагының қаупі 30% - 90%-ды құрайды.
Тест нәтижесінде ғалымдар сүт безінің жағдайын, неше жаста балалы болғанын ескере отырып алдағы 10 жылға рактың пайда болу мүмкіндігін нақты айта алады.
Бұрын тек генде мутация арқылы ғана рактың қаупі анықталып, әйелдер алдын ала шешім қабылдап жататын. Ал жаңа әдіс енді нақты шешім қабылдауға көмектеспек.
Мақала авторлары аталған тест көпшілікке қолжетімді болғанын қалайтынын жазыпты. Ал зерттеу жасауға Кембридж университетінің ғалымдары, АҚШ, Австралия мен Европа зерттеушілері қатысып, 60 мың әйелдің анализіне талдау жасаған. Алдағы екі жылда тест жетілдіріліп, сүт безі рагына әсер ететін 300 генетикалық вариацияны анықтау жоспарлануда.
Гүлнұр Қуанышбекқызы,
"Егемен Қазақстан"